2021: processierups plaag kun je NU vóór zijn!

“Je weet het nooit zeker, maar waarschijnlijk krijgen we in Nederland komende zomer net zoveel last van de eikenprocessierups als vorig jaar”, zegt David Buikhuizen, specialist in het bestrijden van de rups namens Processierups Kwijt. “De eerste aanvragen voor bestrijding zijn al binnen, de eerste offertes richting gemeenten zijn er al uit”, vertelt hij. “Hopelijk kunnen we veel processierups plagen in de kiem smoren.”

In maart zitten de rupsen allemaal nog in eipakketjes. “Die zijn daar in augustus en september gelegd door de processievlinder”, aldus Buikhuizen. “Daar begint ook de cyclus. Deze processievlinder leeft maar een paar dagen, net genoeg om te paren en eitjes te leggen. De 50 tot 300 eitjes zitten in een langvormig pakket, omhuld door spinsel en worden bedekt door een kleverige substantie. De eitjes zijn ongeveer twee millimeter groot.”

Bestrijden met aaltjes

In maart en april worden ‘verdachte’ bomen door Buikhuizen behandeld met aaltjes en bacteriën. “Een  biologisch verantwoorde bestrijdingswijze”, stelt de bestrijder. “Vooral gemeenten gaan daartoe over, alsmede particulieren die vorig jaar last hadden van de eikenprocessierups in een boom in hun tuin en dat nu graag willen voorkomen. We beginnen altijd met aaltjes. Deze aaltjes spuiten we in de bomen. Ze gaan op zoek naar een insectenlarve en dringen de lichaamsholte binnen. Vervolgens spugen ze bacteriën uit die zich snel vermenigvuldigen. Deze bacteriën doden de larve binnen 24-48 uur.”

Bestrijden met bacteriepreparaat

Zodra er blad aan de bomen komt, schakelt Buikhuizen over op de bestrijding met bacteriën. “Daarvoor gebruiken we Xentari, een bacteriepreparaat ter bestrijding van schadelijke rupsen”, legt de bestrijder uit. “De jonge eikenprocessierups is gevoeliger voor dit preparaat dan de oudere. Daarom gebruiken we dit middel vooral zodra de eerste jonge rupsen worden waargenomen. Het middel wordt in de bomen gespoten en indien rupsen van het blad eten worden ze geïnfecteerd met een bacterie en gaat binnen twee tot vijf dagen dood. Ook dit is een biologisch middel”, benadrukt Buikhuizen.

Miljoenen brandharen

Als er niet is bestreden en de rupsen hebben zich vrijelijk kunnen ontwikkelen, dan ondervinden mensen en (huis)dieren daar in juni, juli en augustus de nadelige gevolgen van. “In principe kun je er vanaf half mei al last van hebben”, weet Buikhuizen. “Maar het hoogtepunt ligt inderdaad van begin juni tot half augustus, want dan hebben de rupsen de meeste brandharen.” De eikenprocessierups heeft lange, bovenopliggende haren, maar die vormen niet het probleem. “Het zijn de korte onderliggende haartjes die overlast geven”, aldus Buikhuizen. “En om je een beeld te geven: na die vijfde en laatste vervelling heeft elke rups tot wel 700.000 brandhaartjes. Elke rups hè...”

Ook bomen lijden onder processierups

De rupsen vervellen vijf keer en vanaf de derde vervelling ontwikkelen ze brandhaartjes. De rupsen schieten die haartjes af als ze zich bedreigd voelen. “En de oude huiden met brandhaartjes blijven na de vierde en vijfde vervelling in het nest. Die gaan ook verwaaien”, vertelt Buikhuizen. “Ze zweven door de lucht en komen terecht op de huid en in de ogen, neus of mond van de persoon of het dier dat zich toevallig in de buurt bevindt. De haartjes zorgen voor veel irritatie en dat kan weer tot complicaties leiden, zoals ernstige ontstekingen.” 

Alle niet behandelde eikenbomen, maar ook de berk, de beuk, de Amerikaanse eik en de moeraseik kunnen door de niet inheemse rups worden aangetast. “Hele bomen worden kaalgevreten”, weet Buikhuizen. “Een reden temeer om de rups te bestrijden, want niet alleen mens en dier ervaren zware overlast van de rups, ook bomen hebben zwaar te lijden onder het beestje.”

Tape en folie om bomen is nutteloos

Vorig jaar werden veel bomen door gemeente, maar ook door particulieren preventief ‘ingezwachteld’ met tape of huishoudfolie. Het idee was dat de processierupsen de top van de bomen niet konden bereiken, dan wel bleven plakken op de tape en dus niet konden gaan eten. “Kansloos”, schudt Buikhuizen zijn hoofd. “We zagen de rupsen gewoon onder of over de tape en folie heen kruipen en andere insecten en dieren juist geslachtofferd worden, zoals vlinders en sluipwespen, vleermuizen en vogels. Die bleven wél plakken aan de tape. Bovendien zagen we veel van dat plastic in de natuur belanden, omdat het na het seizoen niet werd weggehaald en vervolgens verwaaide.”

Natuurlijke vijanden

Nestkastjes voor koolmezen in bomen hangen is volgens Buikhuizen wel een probaat middel. “De koolmees is een van de weinige natuurlijke vijanden van de processierups, net als de sluipwesp. Dus hoe meer koolmeesjes, hoe beter. Niet dat de koolmees het hele land kan bevrijden van processierups plagen, maar het helpt wel.” Een andere goede oplossing is het laten wegzuigen van nesten. “Dat is dus onze derde vorm van bestrijding, na de aaltjes en de bacteriën vroeg in het seizoen. Nesten wegzuigen doen we in de fase daarna. Als je een nest laat wegzuigen is de kans aanzienlijk dat die boom ook het jaar daarna gevrijwaard blijft van processierupsen.”

Van rups naar vlinder

Geduld betrachten en alle klachten voor lief nemen kan ook. De processierups verdwijnt ook weer uit zichzelf. “In juli en augustus verpoppen de rupsen en worden ze vlinder”, aldus Buikhuizen. “Processievlinders zijn niet erg mooi, ze lijken meer op motten. Ze vliegen ‘s nachts uit, zoeken een partner en paren. Daarna leggen de bevruchte wijfjes hun eipakketten in de bomen en begint alles weer van voren af aan.” De overlast van de brandhaartjes kan ook na die periode nog wel even aanhouden: “De haartjes en huidjes van de rupsen blijven in het nest liggen en worden door de wind ook in de maanden daarna nog verspreid”, stelt Buikhuizen.

Natuur een handje helpen

De enige manier om dat te voorkomen én om ervoor te zorgen dat het aantal plagen een jaar later minder is, is de processierups te laten bestrijden. Hetzij door aaltjes, door bacteriën of door het laten wegzuigen van nesten. “Daarnaast grijpt de natuur doorgaans ook zelf wel in”, weet Buikhuizen. “Hoe meer rupsen, hoe meer natuurlijke vijanden, al laat de reactie van de natuur altijd iets op zich wachten. Is ook logisch. Vandaar dat we de natuur een handje moeten helpen. De processierups hoort niet thuis in Nederland en verstoort het bestaande ecologische evenwicht in onze natuur.” 

Veelgestelde vragen over de processierups

Krijgen we in 2021 veel last van de processierups?

Onze processierups bestrijders verwachten dat er dit jaar net als vorig jaar mogelijk wat minder bomen te maken hebben met een processierupsen plaag, maar dat er wel méér nesten in de bomen zitten die ook nog eens méér rupsen bevatten. 2019 was voorlopig het recordjaar waar het ‘t aantal plagen van de processierups betreft. 

Hoe lang duurt de processierups plaag?

De overlast die de processierups veroorzaakt, bereikt zijn hoogtepunt tussen half mei en half augustus. Gedurende die periode dragen de rupsen de meeste brandharen en de huiden die ze hebben afgeschud bij vervellingen liggen in het nest en worden door de wind verspreid. Na de verpopping van de processierups tot vlinder is de grootste hinder voorbij, maar toch kunnen de brandharen het hele jaar door voor problemen blijven zorgen. Ze kunnen verwaaien uit de (oude) nesten en ook kunnen complete nesten uit bomen waaien en op de grond terecht komen. Zeker met nieuwsgierige honden blijft het daarom ‘t hele jaar oppassen geblazen.

Wat is de oorzaak van een processierups plaag?

Processierupsen zijn de larven van de processievlinder en horen bij de natuur. De processievlinder en dus ook processierups zijn evenwel niet inheems: ze komen uit het zuiden van Europa en verspreidden zich over de jaren heen in noordelijke richting. 

Heeft klimaatverandering invloed op processierups plagen?

De processierups specialisten durven niet keihard te beweren dat klimaatverandering in ons land van grote invloed is op het ontstaan van processierups plagen. Daarvoor biedt de historie van processierupsplagen te weinig aanknopingspunten. Wat wél een rol speelt: als er veel eipakketten in de bomen liggen én de weersomstandigheden zijn gunstig in de lente en zomer (droog, warm en rustig weer) dan heeft dat een ‘positieve’ invloed op het aantal nesten en de grootte van de nesten. Van vrieskou heeft de rups weinig last, want de processierups gaat in eivorm de winter door.

Heeft de plaag van vorig jaar invloed op de processierups plaag van 2021?

In 2019 ging Nederland gebukt onder zware plagen van de processierups. Daardoor vreesden wetenschappers dat het aantal plagen in 2020 nog groter zou zijn. Dat bleek niet het geval. Er is dus voorlopig nog geen peil op te trekken. In 2008 werd de processierups voor de 18e keer in de historie in Nederland aangetroffen. In 1996 was de overlast door de brandharen van de rups voor het eerst groot in delen van het land. In 1997 werden er echter beduidend minder rupsen aangetroffen. Vanaf 2001 nam het aantal locaties waar de rups werd aangetroffen weer sterk toe, maar in 2005 en vooral 2006 lag het aantal meldingen weer veel lager.

Waar komt de processierups het meest voor?

Tot op heden bleven met name Zeeland, Noord-Holland en de Waddeneilanden in Nederland gespaard: daar waren de afgelopen jaren niet of nauwelijks meldingen van de eikenprocessierups. Ook Friesland en Groningen kenden nog veel ‘witte vlekken’. Hoe anders is dat in Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel! Onze bestrijders kregen met name veel meldingen uit het centrale deel van Noord-Brabant en de Achterhoek.

Hoe ernstig kan een processierups plaag zijn?

Een plaag van processierupsen is niet levensgevaarlijk, maar de brandhaartjes die de beestjes de wereld inslingeren kunnen wel behoorlijk wat overlast geven bij mens en (huis)dier. Als iemand brandhaartjes in de ogen heeft gekregen en het wordt niet goed behandeld, kan het tot vrij ernstige complicaties leiden. Verder kan de jeuk vervelend zijn en ziet uitslag over je hele huid er niet prettig uit. Met name honden, maar ook andere huisdieren en vee kunnen eveneens flink wat overlast ervaren. 

Hoe bescherm ik mezelf tegen de processierups?

Natuurlijk wil je jezelf beschermen tegen (mogelijke) overlast van de processierups. Immers, lang niet alle bomen zijn behandeld en Nederland kent een populatie van miljoenen eikenbomen. Wat zijn dingen die je kunt doen om te voorkomen dat je last krijgt van de brandharen van de processierups?

• Vermijd rechtstreeks contact met de rupsen of hun (oude) nest.
• Voor jezelf nagaan: waar kan de processierups voorkomen?
• Je lichaam goed bedekken: lange broek, lange mouwen en een (zonne)bril.
• Niet op de grond gaan zitten in een gebied met eikenbomen.
• Wegen waar veel besmette eikenbomen staan proberen te vermijden.
• Douchen bij thuiskomst als je in een gebied bent geweest met eikenbomen. 
• De kleding wassen die je droeg nadat je in een gebied bent geweest met eikenbomen.
• Ramen en deuren sluiten om te voorkomen dat er haartjes naar binnen waaien.
• Geen was buiten te drogen hangen in een gebied met veel eikenbomen.
• Een nest van processierupsen beslist niet zelf proberen te verwijderen. 

Wat kan ik zelf aan een processierups plaag doen?

Eigenlijk kun je tegen een plaag van processierupsen zelf niet veel doen. Het enige dat je kunt doen is jezelf beschermen. Denk daarbij aan kleding: lange broek en shirt met lange mouwen. Een zonnebril is ook geen overbodige luxe, terwijl ook een gewone bril je ogen beschermd tegen brandhaartjes.

Je kunt de processierups bovendien niet zelf bestrijden zonder zelf flinke risico’s te lopen, bijvoorbeeld door brandhaartjes in te ademen of in je ogen te krijgen. Vaak worden door zelfbestrijdingsacties de brandhaartjes juist verspreid. Als je niet beschikt over onderstaande materialen, dan kun je de eikenprocessierups NIET zelf bestrijden.

• een hoogwerker
• een beschermend pak met zuurstofmasker
• een speciale stofzuiger voor processierupsen 
• speciale zakken die je hermetisch kunt afsluiten

Wat kun je wel doen? Een erkende processierupsbestrijder inschakelen!

Via Processierups Kwijt vind jij gemakkelijk en snel een lokale bestrijder die gedegen werk levert tegen een nette prijs en ook nog eens zeer klantvriendelijk is. Bel hem rechtstreeks en maak direct een afspraak. Je bent in één keer van de processierups én de brandhaartjes af!

Meer weten? Hier lees je alles over de ontwikkeling van de processierups.