Alles over de processierups

Hoe zien de volwassen vlinders er uit?

Waar andere vlinders vaak heel mooi gekleurd zijn, is de processievlinder grijs-beige van kleur. Je ziet ze echter niet vaak, want het zijn echte nachtvlinders. Daarnaast leven ze ongeveer drie tot maximaal tien dagen.

Waarom zorgt de processierups voor overlast?

Een processierups is een harige rups. De rups heeft lange haren (deze vormen geen bedreiging) en korte, onderliggende brandharen. Deze haartjes zorgen wél voor ernstige klachten. De aanwezige brandharen komen in de lucht, worden door de wind verspreid en zorgen zo voor allergische reactie bij mens of huisdier.

Feit: De eikenprocessierups is vooral een probleem voor de eikenbomen waarin het beestje leeft. De rups vreet namelijk de blaadjes op. Een heel nest processierupsen vreet binnen no-time een hele boom kaal. 

Hoe komen de brandhaartjes in de lucht?

Behalve dat de brandhaartjes door de wind in de lucht terecht komen, ‘schiet’ de processierups ook haartjes af als hij zich bedreigd voelt. Alle verwaaide én afgeschoten brandhaartjes zweven door de lucht en komen terecht op de huid, in de ogen, neus of mond van de persoon die zich toevallig in de buurt bevindt. De haartjes zorgen voor veel irritatie aan deze lichaamsdelen. Ook huisdieren en vee kunnen door de brandhaartjes worden geplaagd.

Wanneer is de processierups actief?

De brandhaartjes van de processierups veroorzaken van ongeveer half mei tot eind juli voor overlast. Helemaal voorbij is de plaag dan nog niet. Brandhaartjes blijven bijna altijd in het nest achter, verwaaien en zorgen ook zo nog voor een allergische reactie bij mensen. 

Feit: In het laatste stadium kan een rups tot wel 700.000 brandharen bevatten! Deze oude ‘jas’ vergaat niet snel en brandharen blijven tot wel zes jaar lang voor ernstige klachten zorgen.

Wat zijn klachten en symptomen van de processierups?

Tijdens het seizoen van de processierups veroorzaken de brandharen vaak een allergische reactie bij mens en (huis)dier. De symptomen zijn erg uiteenlopend:

De symptomen verschillen per persoon. De een ervaart ernstige klachten, terwijl de ander amper iets merkt. Het hangt er ook vanaf met hoeveel brandhaartjes je in aanraking bent gekomen. Twijfel je of je klachten veroorzaakt worden door de brandharen van de processierups? Bel dan je huisarts.

Let op! Kom je vaak in aanraking met de haartjes? Dan is de kans groot dat je een heuse allergie ontwikkelt. De symptomen treden dan sneller en ernstiger op. Ook dan is het slim om even contact op te nemen met je huisarts.

Huid: bultjes en uitslag

Je afweersysteem kan fel reageren als je huid wordt 'aangevallen' door de brandharen van de processierups. Onder de bultjes en blaasjes kan de huid verdikken. Je krijgt hevige jeuk, gaat krabben en dat leidt vaak weer tot (lichte) infecties. De korstjes die daarna op de wondjes ontstaan vallen er na enkele dagen af, waarna er donkere plekjes op de huid achterblijven. Deze verdwijnen gelukkig na ongeveer een maand. Het is sowieso verstandig om niet te krabben. Hiermee wrijf je de haartjes namelijk 'dieper' in de huid en wordt de jeuk alleen maar erger.

Tip! Eind juli last van jonge rupsen, eikenprocessierups of oude nesten? Blijf zoveel mogelijk uit de buurt en trek kleding aan die armen en benen bedekt houden. Dit voorkomt ongelukkige aanraking en klachten door brandhaartjes.

Ogen: irritatie en ontstekingen

Ook ogen kunnen geïrriteerd raken door de brandharen. In ernstige gevallen kan dat leiden tot een ontsteking van het bindvlies. Als zo’n ontsteking chronisch wordt, is een operatieve behandeling vaak het enige redmiddel. In 2019 zaten de praktijken van oogartsen vol met mensen die oogklachten hadden. Soms werd de link met de processierups niet direct gelegd, waardoor mensen niet adequaat behandeld werden. 

Luchtwegen: irritatie en ademhalingsproblemen

De luchtwegen hebben ook flink te lijden als je in aanraking met de eikenprocessierups komt. Dat kan variëren van een kriebel in de keel en in zeldzame gevallen tot astmatische bronchitis, herkenbaar aan een piepende ademhaling.

Zit er gif in de haartjes van de processierups?

Het zijn dus de brandhaartjes die voor overlast zorgen. Dit komt door bepaalde stofjes die op de brandharen aanwezig zijn. Deze zijn op zichzelf niet giftig. Maar omdat de haartjes niet lichaamseigen zijn, roepen ze wél een heftige reactie van het afweersysteem op. Het lichaam weet eigenlijk niet wat ermee te doen.

Wat te doen tegen klachten van de processierups?

Zijn er rupsen actief en ben je in aanraking gekomen met de haren? Probeer de brandhaartjes van de processierups dan zo snel mogelijk van je huid en kleding te verwijderen met plakband of een pluizenroller, spoel je huid met lauw water en probeer niet te krabben!

• Blaas met een föhn warme lucht over de uitslag
• Was je kleren, als het kan op 60 graden.
• Ga in de sauna zitten: de warmte is goed en overgebleven haartjes zweet je uit.
• Neem contact op met de huisarts voor een crème, antihistamine pilletjes of oogdruppels.
  
  

Hoe voorkom je ernstige klachten?

Helemaal voorkomen dat je last krijgt van de processierups is onmogelijk. Toch zijn er een aantal maatregelen die je kunt treffen, om de overlast drastisch te verkleinen:

• Vermijd hoe dan ook rechtstreeks contact met de processierups en hun oude nesten.
• Kijk goed om je heen, waar kan de processierups voorkomen?
• Bedenk je lichaam in de buurt van eikenbomen: lange broek, mouwen en een zonnebril.
• Ga niet op de grond zitten in de omgeving van eikenbomen.
• Vermijd wegen waar veel besmette eikenbomen staan.
• In aanraking gekomen met brandhaartjes? Spring onder de douche en probeer niet te wrijven.
• Was de kleren die je aanhad toen je in de buurt kwam van eikenbomen.
• Eikenbomen bij je huis? Sluit ramen en deuren en voorkom dat haartjes naar binnen waaien.
• Hang geen was buiten te drogen als je in een gebied zit met veel eikenbomen.
  
  

Wanneer zijn de processies te zien?

De eikenprocessierups komt zodra de zon ondergaat uit het nest en kruipt in een lange colonne de boom in, richting verse groene blaadjes. Hierdoor hebben ze de naam eikenprocessierups gekregen. De rupsen eten vervolgens de hele nacht door en als de zon weer opkomt kruipen ze terug naar het nest. Dit ritueel herhaalt zich elke dag en nacht.

Overdag blijven de rupsen in het nest. Ze liggen daar op en over elkaar heen. In het nest liggen alle restanten van oude huiden, dus na vervelling liggen er ook oude huiden met brandharen en uitwerpselen.

Hoe ontwikkelt de processierups zich?

De processievlinder ontwikkelt zich van eitje tot larve tot vlinder. De larve (eikenprocessierups) kent vijf ontwikkelingsstadia, die zich kenmerken door vervellingen. Het larfje wisselt als het ware steeds van ‘jas’ en trekt een steeds volwassener jas aan.

1. Eieren
   Volwassen vlinders verzamelen zich in augustus of september in eikenbomen om te paren. Zoals bij zoveel insecten sterven de mannetjes bijna direct na de paring. De vrouwtjes leven nog een dag of drie, vier. Tijdens die periode zetten ze hun eieren af op één of meerdere eikenbomen. Vaak kiezen ze daarbij voor de zuidkant van de boom. De 50 tot 300 eitjes zitten in een langvormig pakket, omhuld door spinsel en worden bedekt door een kleverige substantie. De eitjes zijn ongeveer twee millimeter groot.

   De eitjes komen uit in de lente als de temperatuur omhoog gaat en de bladeren aan de bomen komen. Alle eitjes uit een nest komen ineens uit en de processierupsen ontwikkelen zich vanaf dan in hetzelfde tempo.

2. Rups
   De larve (rups) vervelt vijf keer voordat de verpopping tot vlinder plaatsvindt. Bij de derde vervelling komen de brandhaartjes tevoorschijn. Dit zijn niet de lange haren die je duidelijk ziet, maar juist de onderliggende korte haartjes. De ontwikkeling tot volwassen rups duurt zo’n negen tot twaalf weken.

   In een nest zitten over het algemeen honderden rupsen. Die vreten zich vol tot half juli en trekken zich daarna terug in het nest in afwachting van de verpopping tot vlinder. In het nest worden de rupsen beschermd door de vele aanwezige brandhaartjes. Als het heel warm is, willen de rupsen ook wel een nest in de grond maken om daar te verpoppen.

3. Verpopping tot vlinder
   De fase van verpopping duurt drie tot zes weken. In die periode ligt de processierups te wachten in volkomen rusttoestand. Niet alle poppen ontwikkelen zich direct door: het popstadium kan wel twee jaar duren.
   Als de pop helemaal tot ontwikkeling is gekomen breekt de huid open en komt er een vlinder tevoorschijn. De mannetjes vliegen direct uit en gaan op zoek naar een geschikte partner om mee te paren. Ze vliegen soms wel 100 kilometer ver, terwijl de vrouwtjes dichter bij huis blijven. Ze zoeken een fijne eikenboom binnen een straal van vier kilometer.
   
   

Kun je zelf de processierups bestrijden?

Daarover kunnen we kort zijn. Als je niet beschikt over onderstaande materialen, dan kun je de eikenprocessierups NIET zelf bestrijden:

• een hoogwerker
• een beschermend pak met zuurstofmasker
• een speciale stofzuiger voor processierupsen 
• speciale zakken die je hermetisch kunt afsluiten

Tip! Wat kun je wel doen om de eikenprocessierups aan te pakken? Een erkende processierupsbestrijder inschakelen! Hij gebruik professioneel gereedschap en zet soms zelfs een biologisch bestrijdingsmiddel in.

Wat kost processierups laten bestrijden?

Voor het professioneel bestrijden van de processierups betaal je gemiddeld 75 tot 320 euro per boom. Maar deze kosten verschillen enorm. Het ligt dan ook aan de volgende factoren hoeveel de bestrijder uiteindelijk in rekening brengt:

• Hoe ver is het voor de bestrijder rijden?
• Om hoeveel bomen en nesten gaat het precies?
• Is de boom goed bereikbaar?
• Hoe hoog zitten de nesten in de boom?
• Welke middelen zijn nodig om alle processierupsen te verwijderen?
• Hoeveel tijd is de bestrijder uiteindelijk kwijt met de klus?

Tip! Staat de boom op grond van de gemeente? Dan zijn zij verantwoordelijk voor het verwijderen van de processierups. De gemeente draait dan ook op voor de kosten. Staat de boom op eigen terrein en wil je weten wat voor jou de kosten zijn? Neem dan even vrijblijvend contact op met de lokale bestrijder. Aan de hand van enkele gerichte vragen geeft hij je al snel een goede prijsindicatie.

Natuurlijke bestrijding van de processierups

Ben je er vroeg bij, dan kan er een bacteriepreparaat in de boom worden gespoten. Ook bomen behandelen met aaltjes is een mogelijkheid. Dit zijn beide biologische bestrijdingsmiddelen. Ook is het zinvol om nestkastjes voor koolmezen in bomen te hangen. De koolmees is een van de weinige natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups. Hoe meer koolmezen, hoe minder rupsen. Daarnaast is het mogelijk om hele nesten weg te zuigen met speciale stofzuigers.

Let op! Bomen tapen of in folie wikkelen is zinloos. Daar kruipen de rupsen gewoon overheen of onderdoor.

Wie bellen bij overlast processierups?

Er zijn tegenwoordig veel aanbieders op de markt die beweren de processierups professioneel te bestrijden. Maar waar een markt is, zijn ook altijd mensen die er een slaatje uit willen slaan. Het is dan ook slim om een bestrijder te bellen die je ook écht en tegen een eerlijk tarief van de processierups verlost.

Tip! Via Processierups Kwijt kom je altijd direct in contact met een betrouwbare en ervaren bestrijder bij jou uit de buurt. Wij selecteren alle aangesloten vakmannen zelf, op basis van klantvriendelijkheid, kunde en effectiviteit. Bel snel en maak meteen een afspraak, of vul ons aanvraagformulier in.