De eikenprocessierups in 2022

Alle eikenprocessierupsen kruipen in de laatste weken van maart en eerste weken van april van 2022 uit hun ei. Tegelijkertijd krijgen de eikenbomen hun eerste blaadjes. De jonge processierupsen vreten die direct op. De bomen hebben dus direct last van de beestjes, voor mensen duurt het nog tot eind mei voordat de processierupsen voor overlast gaan zorgen. 

Begin maart zaten de rupsen allemaal nog in eipakketjes. Die zijn in augustus en september vorig jaar in eikenbomen gelegd door de processievlinder. Deze vlinder leeft maar een paar dagen, net genoeg om te paren en eitjes te leggen. De 50 tot 300 eitjes zitten in een langvormig pakket, omhuld door spinsel en bedekt door een kleverige substantie. Als de buitenthermometer de 20 graden aantikt, komen de eerste eitjes uit. Omdat we in maart 2022 al met hogere temperaturen te maken kregen kwamen de eitjes vroeger uit dan vorig jaar. Of we daardoor deze zomer meer overlast krijgen van zwevende brandhaartjes valt nog te bezien.

Bestrijden met aaltjes

Vanaf het moment dat de eitjes uitkomen gaan de bestrijders van de processierups aan de slag. Gedurende een korte periode kunnen bestrijders bomen bespuiten met aaltjes. Aaltjes zijn kleine parasitaire wormpjes, die met het blote oog niet waarneembaar zijn. Ze zijn onschadelijk voor planten en de bodem, maar zijn wel natuurlijke vijanden van onder meer engerlingen, emelten én de processierups. De aaltjes zoeken de rupsen op en dringen hun lichaam binnen. Daar spugen ze bacteriën uit die zich snel vermenigvuldigen. Deze bacteriën doden de rups binnen één tot twee dagen. De aaltjes leven zolang er voedsel is, dus zodra alle rupsen zijn ‘opgevreten’, sterven ook de aaltjes uit.

Bestrijden met bacteriën

De aaltjes dienen uitgestorven te zijn zodra andere insecten ‘bezit’ nemen van de boom. Die mogen niet ten slachtoffer vallen aan de aaltjes, dus vandaar dat bestrijders maar gedurende een korte periode met aaltjes werken. In de periode daarna schakelt de bestrijder over op het inspuiten van besmette bomen met een bacteriepreparaat. Er dient dan wel al blad aan de boom te zitten. De rupsen eten van het blad, worden zo geïnfecteerd met een bacterie en gaan binnen twee tot vijf dagen dood. Zowel de bestrijdingsmethode met aaltjes als die met bacteriën mogen dus maar voor korte tijd worden ingezet, om te voorkomen dat andere insecten die in de boom leven eveneens het loodje leggen.

Miljoenen brandharen

Vanaf half mei ondergaan de rupsen hun derde vervelling. Vanaf dat moment krijgt hun huid ook brandharen. De rupsen schieten die brandharen af als ze zich bedreigd voelen. Zo komen de eerste brandharen in de lucht. Bij de vierde en vijfde vervelling krijgen de rupsen steeds een huid die méér brandhaartjes bevat. De lange bovenliggende haren die je ziet bij een nest processierupsen vormen niet het probleem. De brandhaartjes zijn veel korter en zitten onder die lange haren en dat zijn er na iedere vervelling dus steeds meer. Na de vijfde en laatste vervelling heeft elke rups tot wel 700.000 brandhaartjes.

Overlast voor mens en dier

De oude huiden met brandhaartjes blijven na de vierde en vijfde vervelling in het nest liggen en verspreiden zich door de wind in de omgeving. De haartjes zweven door de lucht en komen terecht op de huid en in de ogen, neus of mond van de persoon of het dier dat zich toevallig in de buurt bevindt. De haartjes zorgen voor veel irritatie en dat kan weer tot complicaties leiden, zoals ernstige ontstekingen.

Niet alleen eikenbomen

De eikenprocessierups dankt zijn naam natuurlijk aan de voorkeur die de rups heeft voor eikenbomen. Maar mocht er geen eikenboom voorhanden zijn, dan neemt de rups ook genoegen met een berk of beuk. Afhankelijk van de grootte van het eipakket en dus het nest kunnen processierupsen een hele boom kaalvreten. Het intapen of omzwachtelen van bomen met tape en folie om te voorkomen dat de rupsen op en neer gaan in de boom, heeft geen zin. Daar laat de processierups zich niet door tegenhouden. Andere dieren hebben vaak wél last van die ‘bestrijdingstechniek’. 

Natuurlijke vijanden stimuleren

Het stimuleren van natuurlijke vijanden van de processierups werkt wél. Zo kun je ervoor zorgen dat er in de omgeving van eikenbomen veel planten staan die natuurlijke vijanden zoals de sluipwesp, zweefvlieg, gaasvlieg en het lieveheersbeestje aantrekt. Nestkastjes in eikenbomen hangen voor koolmeesjes en pimpelmeesjes werkt ook, al is het dan op de lange termijn én als de meesjes jouw nestkastje aantrekkelijk genoeg vinden om er hun kraamkamer van te maken. 

Vanaf het moment dat de processierupsen hun derde vervelling achter de rug hebben, begint de overlast van de brandhaartjes. Dan is er eigenlijk nog maar één manier om van de rupsen af te komen: ze met nest en al wegzuigen. 

Geduld hebben

Een andere optie is ‘gewoon’ alle overlast voor lief nemen en wachten tot de rupsen ontpoppen tot processievlinder. De kans is wel aanzienlijk dat je dan een jaar later weer met hetzelfde probleem zit. De processievlinders vliegen ‘s nachts uit, zoeken een partner en paren. Daarna leggen de bevruchte wijfjes hun eipakketten in de bomen en begint alles weer van voren af aan. De overlast van de brandhaartjes kan ook na die periode nog wel even aanhouden, want de huidjes en haartjes blijven in het nest liggen en worden door de wind ook in de maanden daarna nog verspreid.

Hoe ernstig wordt de processierupsen plaag  in 2022?

De natuur blijft de natuur, maar als de voortekenen (en tellingen) ons niet bedriegen zal de overlast van de eikenprocessierups dit jaar weer minder zijn dan vorig jaar. Nadat in 2019 half Nederland zuchtte onder ernstige overlast van de eikenprocessierups, daar nam het aantal plagen sindsdien met het jaar af. Alle maatregelen die sinds 2019 genomen zijn werpen voor een deel hun vruchten af, maar anderzijds is het ook gewoon de grilligheid van de natuur. Wij mensen denken heel veel te kunnen controleren, maar de natuur…. die laat zich niet controleren.

Veelgestelde vragen over de processierups

Krijgen we in 2022 veel last van de processierups?

Onze processierups bestrijders verwachten dat er dit jaar weer minder bomen nesten bevatten van de processierups dan vorig jaar. 2019 was voorlopig het recordjaar waar het ‘t aantal plagen van de processierups betreft. Sindsdien nam het aantal besmette bomen jaarlijks af.

Hoe lang duurt de processierups plaag?

De overlast die de processierups veroorzaakt, bereikt zijn hoogtepunt tussen half mei en half augustus. Gedurende die periode dragen de rupsen de meeste brandharen en de huiden die ze hebben afgeschud bij vervellingen liggen in het nest en worden door de wind verspreid. Na de verpopping van de processierups tot vlinder is de grootste hinder voorbij, maar toch kunnen de brandharen het hele jaar door voor problemen blijven zorgen. Ze verwaaien uit de (oude) nesten en ook kunnen complete nesten uit bomen waaien en op de grond terecht komen. Zeker met nieuwsgierige honden blijft het daarom ‘t hele jaar oppassen geblazen.

Wat is de oorzaak van een eikenprocessierups plaag?

Processierupsen zijn de larven van de processievlinder en horen bij de natuur. De processievlinder en dus ook processierups zijn evenwel niet inheems: ze komen uit het zuiden van Europa en verspreidden zich over de jaren heen in noordelijke richting. In Nederland hebben we te maken met de eikenprocessierups, niet met de dennenprocessierups. Nóg niet in elk geval. 

Heeft klimaatverandering invloed op processierups plagen?

De processierups specialisten durven niet keihard te beweren dat klimaatverandering in ons land van grote invloed is op het ontstaan van processierups plagen. Daarvoor biedt de historie van processierups plagen te weinig aanknopingspunten. Wat wél een rol speelt: als er veel eipakketten in de bomen liggen én de weersomstandigheden zijn gunstig in de lente en zomer (droog, warm en rustig weer) dan heeft dat een ‘positieve’ invloed op het aantal nesten en de grootte van de nesten. Van vrieskou heeft de rups weinig last, want de processierups gaat in eivorm de winter door.

Heeft de plaag van vorig jaar invloed op de processierups plaag van 2022?

In 2019 ging Nederland gebukt onder zware plagen van de processierups. Daardoor vreesden wetenschappers dat het aantal plagen in 2020 nog groter zou zijn. Dat bleek niet het geval. Er is dus voorlopig nog geen peil op te trekken. In 2008 werd de processierups voor de 18e keer in de historie in Nederland aangetroffen. In 1996 was de overlast door de brandharen van de rups voor het eerst groot in delen van het land. In 1997 werden er echter beduidend minder rupsen aangetroffen. Vanaf 2001 nam het aantal locaties waar de rups werd aangetroffen weer sterk toe, maar in 2005 en vooral 2006 lag het aantal meldingen weer veel lager.

Waar komt de processierups het meest voor?

Tot op heden bleven met name de provincies Zeeland, Noord-Holland en de Waddeneilanden in Nederland gespaard: daar waren de afgelopen jaren niet of nauwelijks meldingen van de eikenprocessierups. Ook Friesland en Groningen kenden nog veel ‘witte vlekken’. Hoe anders is dat in Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel! Onze bestrijders kregen met name veel meldingen uit het centrale deel van Noord-Brabant en de Achterhoek.

Hoe ernstig kan een processierups plaag zijn?

Een plaag van processierupsen is niet levensgevaarlijk, maar de brandhaartjes die de beestjes de wereld inslingeren kunnen wel behoorlijk wat overlast geven bij mens en (huis)dier. Als iemand brandhaartjes in de ogen heeft gekregen en het wordt niet goed behandeld, kan het tot vrij ernstige complicaties leiden. Verder kan de jeuk vervelend zijn en ziet uitslag over je hele huid er niet prettig uit. Met name honden, maar ook andere huisdieren en vee kunnen eveneens flink wat overlast ervaren. 

Hoe bescherm ik mezelf tegen de processierups?

Natuurlijk wil je jezelf beschermen tegen (mogelijke) overlast van de processierups. Immers, lang niet alle bomen zijn behandeld en Nederland kent een populatie van miljoenen eikenbomen. Wat zijn dingen die je kunt doen om te voorkomen dat je last krijgt van de brandharen van de processierups?

• Vermijd rechtstreeks contact met de rupsen of hun (oude) nest.
• Voor jezelf nagaan: waar kan de processierups voorkomen?
• Je lichaam goed bedekken: lange broek, lange mouwen en een zonnebril.
• Niet op de grond gaan zitten in een gebied met eikenbomen.
• Wegen waar veel besmette eikenbomen staan proberen te vermijden.
• Douchen bij thuiskomst als je in een gebied bent geweest met eikenbomen. 
• De kleding wassen die je droeg nadat je in een gebied bent geweest met eikenbomen.
• Ramen en deuren sluiten om te voorkomen dat er haartjes naar binnen waaien.
• Geen was buiten te drogen hangen in een gebied met veel eikenbomen.
• Een nest van processierupsen beslist niet zelf proberen te verwijderen. 

Wat kan ik zelf aan een processierups plaag doen?

Eigenlijk kun je tegen een plaag van processierupsen zelf niet veel doen. Het enige dat je kunt doen is jezelf beschermen. Denk daarbij aan kleding: lange broek en shirt met lange mouwen. Een zonnebril is ook geen overbodige luxe, terwijl ook een gewone bril je ogen beschermt tegen brandhaartjes.

Je kunt de processierups bovendien niet zelf bestrijden zonder flinke risico’s te lopen, bijvoorbeeld door brandhaartjes in te ademen of in je ogen te krijgen. Vaak worden de brandhaartjes juist verspreid. Als je niet beschikt over onderstaande materialen, dan kun je de eikenprocessierups NIET zelf bestrijden.

• een hoogwerker
• een beschermend pak met zuurstofmasker
• een speciale stofzuiger voor processierupsen 
• speciale zakken die je hermetisch kunt afsluiten

Schakel een erkende bestrijder in!

Via Processierups Kwijt vind jij gemakkelijk en snel een lokale bestrijder die gedegen werk levert tegen een nette prijs en ook nog eens zeer klantvriendelijk is. Bel hem rechtstreeks en maak direct een afspraak. Je bent in één keer van de processierups én de brandhaartjes af!