Heeft de processierups veel natuurlijke vijanden?

De eikenprocessierups heeft een fors aantal natuurlijke vijanden. Diverse vogels, insecten en bacteriën doen zich namelijk graag tegoed aan de rups. Deze natuurlijke vijanden nemen in aantal toe als er grote plagen zijn van de rups. Dit wordt evenwel weer tegengewerkt door bestrijdingsmethoden van de mens, tegen verschillende soorten ongedierte trouwens.

Hoe verdedigt de processierups zich?

Buiten ‘het seizoen’, als de processierupsen de boom ingaan om zich te voeden met blaadjes, houden ze zich goed verscholen. De meeste dieren laten de rupsen met rust, juist vanwege de brandhaartjes, omdat die gewoonweg te giftig voor ze zijn. Die haartjes vormen het enige afweermechanisme die de rupsen hebben. Ze kunnen geen geluid maken, bijten of steken. Andere soorten rupsen laten zich uit een boom vallen als ze zich bedreigd voelen, de processierups hoeft dat niet te doen. De brandhaartjes, die ook volop in het nest liggen, zijn afschrikwekkend genoeg voor de meeste andere dieren.

Hoeveel brandharen hebben processierupsen?

Een processierups krijgt na de derde vervelling zijn eerste brandharen. Dat zijn er in eerste instantie enkele tienduizenden. Bij de vierde en vijfde vervelling krijgt de rups een nieuwe huid met steeds meer brandharen. Na de vijfde vervelling heeft de processierups een slordige 800.000 brandharen. De afgeworpen huiden met brandhaartjes blijven achter in het nest en vormen als zodanig ook een verdedigingslinie. De haartjes kunnen wel tot een jaar of zes in dat nest blijven liggen én voor overlast zorgen bij mens en dier.

Heeft de eikenprocessierups dan wel natuurlijke vijanden?

De meeste vogels, insecten, knaag- en andere dieren blijven ver weg van processierupsen en hun nesten. Toch hebben ook processierupsen - zoals elk levend wezen op aarde - hun natuurlijke vijanden. Het bijzondere aan de natuur is dat er eigenlijk altijd evenwicht is en waar dat er even niet is, dan wordt het vanzelf hersteld. Tenminste, zolang de mens niet ingrijpt. Dus: hoe meer processierupsen er zijn, hoe meer natuurlijke vijanden er ontstaan en op de rupsen afkomen. Er zijn vogels en insecten die zich niet laten afschrikken door de brandharen van de processierups. Ze vreten ze in sommige gevallen zelfs letterlijk met huid en haar op.

Vogels

Een aantal vogelsoorten laat zich niet weerhouden door de brandharen. De koolmees bijvoorbeeld is gek op de rupsen. Het vogeltje slaat de rups met de snavel tegen een tak om de meeste brandharen af te werpen. Dan eet het vogeltje de rups zelf op of brengt hem naar de jonkies in het nest. Ook de koekkoek, de winterkoning, het roodborstje, de kauw, de spreeuw en de boomklever snoepen graag van een nest processierupsen.

Insecten

Insecten zoals de groene gaasvlieg bedienen zich graag van processierupsen, evenals bronswespen, sluipwespen en sluipvliegen, de kale bosmier, de kleine poppenrover, de rupsenaaskever, de (bid)sprinkhaan, de weekschildkever, de larven van tweestippelige lieveheersbeestjes en er zijn wantsen die de rups leegzuigen met hun steeksnuitjes. Om die insecten op de bomen af te krijgen waar processierupsen zich hebben genesteld is een natuurlijke omgeving waarin deze insecten goed gedijen van groot belang. In het kort gezegd betekent dat: een hoge biodiversiteit.

Aaltjes

Een belangrijk wapen in de strijd tegen de eikenprocessierups is de nematode Steinernema feltiae. Dit is een aaltje dat ook wel tegen ander ongedierte wordt ingezet. Het aaltje is een microscopisch klein wormpje: een ongeveer 1,2 mm lange rondworm. Het dringt het lichaam van de gastheer binnen via de natuurlijke openingen, waarna er bacteriën vrijkomen die zich snel vermenigvuldigen en de gastheer meestal binnen 24-48 uur doden. De rondwormen zijn zeer gevoelig voor uv-licht en kunnen dus niet tegen direct zonlicht. Vandaar ook dat bespuitingen van bomen bij bestrijding van de eikenprocessierups bij voorkeur 's nachts plaatsvinden.

Bacteriën

Behalve de aaltjes wordt ook de bacterie Bacillus thuringiensis (Bt) door de mens ingezet als ‘natuurlijke vijand’. Dit kan alleen maar gedurende de eerste ontwikkelstadia van de processierups. De bacterie scheidt een gif af dat de darmwanden van de processierupsen aantast, waardoor deze niet meer zullen eten en binnen enkele dagen het loodje zullen leggen. Bt zou alleen maar schadelijk zijn voor de processierups en niet voor de meeste andere insecten, mensen of dieren. De discussie daarover is evenwel nog niet verstomd.

De mens

Mag je de mens een natuurlijke vijand van de processierups noemen? Daar weiden we hier maar niet over uit, maar zeker is wel dat de mens er alles aan doet om de overlast van de processierups in te dammen. Als de overlast te groot wordt, is het weghalen van nesten het enige dat je kunt doen. Via Processierups Kwijt kun jij snel en eenvoudig een vakman vinden die de processierupsen veilig en effectief uit jouw boom of bomen kan verwijderen.